W dniu 8 lutego 2024 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Edukacji Domowej (w wersji hybrydowej), w którym udział wzięła przedstawicielka naszego Stowarzyszenia „Nauczyciele dla Wolności” Zdzisława Piasecka.
Zapis prac Zespołu Parlamentanego znajduje się pod linkiem:
Celem pracy zespołu jest wypracowanie zmian legislacyjnych dotyczących edukacji domowej. W obradach uczestniczyli posłowie na Sejm RP oraz przedstawiciele bardzo wielu instytucji zajmujących się edukacją domową w Polsce (dalej jako ED), w tym m.in.: Stowarzyszenia Edukacja w Rodzinie, Fundacji Szkoła w Chmurze, Rady Społeczności Rodziców i Opiekunów Szkoły w Chmurze, Prywatnej Szkoły Podstawowej i Liceum Z. i J. Moraczewskich, Montessori Mountain Schools w Koszarawie Bystrej (MMS Edukacja Domowa), Stowarzyszenia Edustacja, Fundacji Bullerbyn, Fundacji Edukacji Domowej, Związku Miast Polskich oraz innych.
Posiedzenie otworzyła Pani Ewa Schädler, poseł na Sejm RP (Polska 2050), a po krótkim wprowadzeniu głos zabrał dr Mariusz Dzieciątko, prezes Stowarzyszenia Edukacja w Rodzinie.
Pan dr Mariusz Dzieciątko przekazał wiele ciekawych informacji na temat edukacji domowej:
– w Polsce edukacja domowa rozwija się dynamicznie, szczególnie od czasów „pandemii”. Taka tendencja występuje również na całym świecie, przy czym w Polsce obejmuje ona ok. 1% dzieci będących w systemie edukacji, natomiast w USA, które mają bardzo długą historię ED, ten wskaźnik rośnie do 10% dzieci w systemie edukacji (a w niektórych stanach nawet do 20%). To co dzieje się w Polsce nie wyróżnia się na tle świata. Ten trend, że rodzice chcą przejąć edukację swoich dzieci, jest trendem ogólnoświatowym.
W dalszej kolejności przedstawił przegląd historii legislacji edukacji domowej w Polsce:
– początki tej edukacji sięgają XVII i XVIII w.,
– pierwsza ustawa dotycząca ustroju szkolnictwa pochodzi z 1932 r., w której stwierdzono, że obowiązek szkolny może być realizowany w szkole powszechnej, publicznej, prywatnej lub w domu.
– w 1956 r. zniesiono możliwość edukacji domowej poprzez wprowadzenie obowiązku szkolnego, a w 1991 r. wprowadzono ustawę, która ponownie pozwalała na edukację domową na bardzo liberalnych zasadach:
- można było uzyskać zgodę na ED w dowolnej szkole w Polsce,
- nie było wymogu egzaminów,
– w latach 1956-1991 Pani Danuta Boba pierwsza mama, która wraz ze swoją rodziną prowadziła walkę z systemem o edukację domową. Zasłynęła jako propagatorka nauczania domowego i czynna uczestniczka walki o prawo do wolności w zakresie edukacji swoich dzieci. Obroniła swoje wartości i wykształciła swoje dzieci w domu. Powstał film dokumentalny na kanwie tej historii,
– od 1996 r. następują bardzo częste zmiany legislacyjne dotyczące edukacji domowej w zakresie rejonizacji, obowiązku przeprowadzania egzaminów oraz obowiązku posiadania opinii psychologiczno-pedagogicznych oraz wysokości subwencji,
– w 2021 r. zniesiono rejonizację i obowiązek posiadania opinii psychologiczno-pedagogicznej i ustalono subwencję na poziomie 0,8%,
– w 2022 r. przygotowano projekt ustawy tzw. Lex Czarnek 2.0, która miała ponownie wprowadzić rejonizację oraz inne ograniczenia. Prezydent RP zawetował ten projekt i ustawa nie weszła w życie. Natomiast pokłosiem tego veta było kolejne zmniejszenie subwencji:
- na poziomie 0,8% pozostawiono tylko w szkołach, które mają poniżej 200 dzieci w edukacji domowej,
- na poziomie 0,4%, dla szkół które mają powyżej 200 dzieci w edukacji domowej i co najmniej 30% uczniów stacjonarnych,
- na poziomie 0,2% w pozostałych przypadkach (dotyczy szkół w chmurze),
– rodzice i szkoły, chcieliby stabilizacji przepisów i stabilizacji warunków edukacyjnych oraz rozwiązania konfliktów z samorządami.
Źródłem konfliktów z samorządami jest:
– finansowanie edukacji domowej – subwencje powinny być rozliczane w układzie miesięcznym, a nie rocznym,
– duża swoboda w interpretowaniu przepisów przez samorządy – kwestionowanie wydatków szkół i odbieranie pieniędzy szkołom,
– niejednoznaczne przepisy dotyczące przeprowadzania egzaminów zdalnych (niektórzy interpretują, że można je przeprowadzać, a niektórzy, że nie)
Wyniki maturalne dla ED wykazały, że uczniowie z ED radzą sobie podobnie, a nawet mają te wyniki lepsze w stosunku do uczniów szkolnych, a dla egzaminu ośmioklasisty dane porównawcze są niereprezentatywne.
W dalszej części spotkania nastąpiła dyskusja pomiędzy członkami zespołu.
Poniżej przedstawiono najciekawsze wypowiedzi:
– obniżenie subwencji jest krzywdzące – edukacja powinna być innowacyjna i nowoczesna, a to wymaga finansowania,
– artykuł 37 ustawy Prawo Oświatowe jest dobrem narodowym i powinien być chroniony,
– zmiany legislacyjne w 2021 r. dotyczące ED zostały przeprowadzone w porozumieniu ze wszystkimi ugrupowaniami politycznymi,
– ED nie jest ucieczką z systemu lecz spełnieniem obowiązku szkolnego w trochę inny sposób, – ED może zostać edukacją przyszłości,
– aktualne finansowanie ED spowodowało, że niektóre szkoły borykają się z dużymi problemami. Badania wykazały, że nawet mniej niż połowa szkół nie poradziła sobie z podstawowymi kosztami czyli administracyjnymi i kosztami przeprowadzania egzaminów,
– ED to nie jest ucieczka z systemu – uczniowie korzystają z wielu zajęć organizowanych przez szkoły. Wizerunek ED został stworzony w oparciu o mity i stereotypy. Potrzebna jest zmiana wizerunku ED jako edukacji przyszłości i kompetencji XXI w.,
– szkoły stacjonarne mogą dużo czerpać z doświadczeń ED,
– w przypadku rodzin z problemami (separacje, rozwody) wymagane są podpisy obojga rodziców – a często druga strona nie wyraża na to zgody. Chodzi o to, by wprowadzić takie przepisy, aby zgodę podpisywał tylko ten rodzic, który faktycznie opiekuje się dzieckiem,
– możliwość otwierania nowych szkół w systemie ED – bardzo dużą barierą są wymogi Sanepidu i Państowej Straży Pożarnej. Po przejściu przez te instytucje należy uzyskać zezwolenie z Kuratorium, które bardzo często wydaje opinie według bardzo dziwnych kryteriów. Dopiero wtedy może być dokonany wpis do ewidencji,
– przedstawiciel Związku Miast Polskich powiedział, że nie powinniśmy przybierać takiej narracji, że to samorządy tworzą problemy z finansowaniem. Uważa, że powinny ulec zmianie regulacje i konieczna jest zmiana w sposobie naliczania subwencji (na comiesięczną),
– być może należy zmienić nazwę z Edukacji Domowej na Edukację Alternatywną, ponieważ szkoła stacjonarna nie nadąża za zmianami i rozwiązaniami wypracowanymi w edukacji domowej,
– tata 5 córek był przeciwnikiem edukacji domowej, ale ponieważ dzieci przeżyły ciężkie sytuacje w szkole, już na etapie edukacji wczesnoszkolnej, rodzice zdecydowali się na ED. Na początku (we wrześniu) żałowali, że weszli do tego systemu edukacji, a już w grudniu żałowali, że nie weszli wcześniej,
– dyrektor szkoły w ED stwierdził, że dzieci w ED nie odspołeczniają się, wręcz przeciwnie, tworzą nowe grupy społecznościowe. ED wymaga ograniczenia aktywności zawodowej rodziców i poniesienia dodatkowych kosztów. Często jeden rodzic zostaje z dziećmi w domu – jest to trudna droga.
Podsumowanie.
Powołanie tego zespołu jest bardzo ważne. Należy zebrać wszystkie grupy zainteresowane ED i zorganizować konferencję na ten temat. Fundacja Edukacji Domowej przygotuje wyniki badań. Należy włączyć do tych prac również ED dla Polonii. Zostanie przygotowany plan pracy na przyszłość i odbędzie się wspólna konferencja prasowa.
Kolejne spotkanie odbędzie się po wcześniejszym powiadomieniu.
Zdzisława Piasecka
